ตารางเปรียบเทียบวิปัสสนากัมมัฏฐาน รูปแบบบริกรรม พองหนอ ยุบหนอ กับ มหาสติปัฏฐานสูตร ๒๑ บรรพ

ตารางเปรียบเทียบวิธีการปฏิบัติ วิปัสสนากัมมัฏฐานตามแนวสติปัฏฐาน ๔ ด้วย รูปแบบบริกรรม พองหนอ ยุบหนอ 
กับ มหาสติปัฏฐานสูตร ๒๑ บรรพ ในพระไตรปิฎก

-มหาสติปัฏฐานสูตร ๒๑ บรรพจากในพระไตรปิฎก ๑.  กายานุปัสสนาสติปัฏฐาน ๑๔ บรรพ -กำหนดอานาปานสติ                ๑ วิธี -กำหนดอิริยาบถ                      ๑ วิธี -กำหนดสัมปชัญญะ                 ๑ วิธี -กำหนดอาการสามสิบสอง       ๑ วิธี -กำหนดธาตุสี่                             ๑ วิธี (ธาตุดิน น้ำ ลม ไฟ) -กำหนดป่าช้า                             ๙ วิธี ๒.  เวทนานุปัสสนาสติปัฏฐาน ๑ บรรพ -กำหนดภาวะจิตเสวยอารมณ์  ๑ วิธี สุข  ทุกข์  ไม่สุข  ไม่ทุกข์ ๓.  จิตตานุปัสสนาสติปัฏฐาน ๑ บรรพ -กำหนดจิต และสิ่งที่ปรุงแต่งจิต   ๑ วิธี ๔.  ธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน  ๕ บรรพ -กำหนดนิวรณ์                               ๑ วิธี -กำหนดเบญจขันธ์                         ๑ วิธี -กำหนดอายตนะ                           ๑ วิธี -กำหนดโพชฌงค์                           ๑ วิธี -กำหนดอริยสัจ                              ๑ วิธี

-วิปัสสนากัมมัฏฐานด้วยรูปแบบบริกรรม    พองหนอ ยุบหนอ -ขณะที่มีสติระลึกรู้ ที่อาการเคลื่อนไหวของท้อง (ธาตุลม)ให้กำหนดว่า พองหนอ ยุบหนอ ซึ่งเป็นความรู้สึกทางกาย -กำหนดสติรู้ อิริยาบถ ๔ (ยืน เดินจงกรม นั่งสมาธิ นอน)  และทุกอิริยาบถตามความเป็นจริง -กำหนดสติรู้ ทุกรูปนามอย่างต่อเนื่องตาม ความเป็น จริง โดยไม่นิ่ง จม หรือคิดปรุงแต่งไปกับอารมณ์ -ขณะใดมีความคิดหรือมีนิมิต(ภาพ) ปรากฏ ให้กำหนดสติรู้ ตามความเป็นจริงว่า รู้หนอ แล้วไปกำหนดอารมณ์ใหม่ที่เกิดขึ้นต่อไป -เมื่อธาตุดินปรากฏขึ้นให้กำหนดว่า หนักหนอ, ธาตุน้ำหรือลมเกิด ให้กำหนดสติรู้ว่า รู้หนอ, ธาตุไฟเกิด ให้กำหนดว่า ร้อนหนอ หรือเย็นหนอ -ไม่มีรูปแบบฝึก แต่ถ้าเห็นนิมิตให้กำหนดสติรู้ว่า รู้หนอ -กำหนดเวทนาของจิตที่เกิดขึ้นในทุกอิริยาบถ เช่น ชาหนอ คันหนอ ตึงหนอ ปวดหนอ เบื่อหนอ อึดอัดหนอ  สุขหนอ สบายหนอ หรือเฉยหนอ -กำหนดสติรู้ จิตทุกประเภทที่เกิดขึ้น เช่น คิดหนอ  ชอบหนอ โกรธหนอ เผลอหนอ ฟุ้งหนอ หดหู่หนอ อยากยืนหนอ อยากเดินหนอ อยากนั่งหนอ อยากนอนหนอ รำคาญหนอ ง่วงหนอ -กำหนดสติรู้ นิวรณ์ที่เกิดขึ้นในทุกอิริยาบถ เช่น ยินดีหนอ พยาบาทหนอ ง่วงหนอ ซึมหนอ หงุดหงิดหนอ สงสัยหนอ หรือรู้หนอ -กำหนดสติรู้ ในชีวิตประจำวัน เดินจงกรม หรือ นั่งสมาธิ เป็นการกำหนดเบญจขันธ์(ขันธ์ ๕ - รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) -กำหนดสติรู้ อายตนะที่เกิดขึ้นในทุกอิริยาบถ เช่น เห็นหนอ ยินหนอ กลิ่นหนอ รสหนอ เย็นหนอ -กำหนดสติรู้ ตามอารมณ์ จนเกิด วิปัสสนาญาณที่ ๔(อุทยัพพยญาณ) และญาณที่สูงขึ้นต่อไปจนถึงก่อน มรรคญาณ -กำหนดสติรู้ ตามเส้นทางของวิปัสสนาญาณ ๑๖ อย่างต่อเนื่อง  ที่ทำให้จิตเกิดปัญญาแสดงสภาวะของวิปัสสนาญาณ จนกระทั่ง การกำหนดสติรู้อารมณ์ ไหลเข้าสู่ มรรคญาณ